گروه اصفهان شناسی زنده رود

گروه مقابر.محلات  و بازار

علی بن سهل اصفهانی یکی از شخصیت های بارز اصفهان در قرن سوم (متوفی 280 ه.ق) از اکابر عرفا و مشایخ صوفیه در اصفهان بوده ، در بقعه کنونی واقع در محلة طوقچی که مدفن اوست ساکن و به سیر و سلوک ، ایراد سخن معرفت و ارشاد مریدان اشتغال داشته است. شیخ علی بن سهل صوفی اصفهانی به فقیران و صوفیان می بخشید و به آنان نیکی می کرد. روزی گروهی از آنان به نزد او آمدند و چیزی نداشت تا به ایشان دهد. شیخ به نزد یکی از دوستان خویش رفت و از او چیزی خواست تا به فقیران دهد. مرد چند درهمی به او داد و ازاو کمی عذر خواست و گفت : اینک به ساختن خانه مشغولم و هزینة زیاد دارم و عذر مرا بپذیر! شیخ گفت : هزینه بنای خانة تو چند است؟ گفت : چیزی در حدود پانصد درهم. شیخ گفت : آنها را به من ده تا به فقیران دهم و من خانه ای در بهشت به تو می بخشم و بدان پیمان می کنم. مرد گفت : ای ابوالحسن! من هیچگاه از تو خلاف نشنیده ام و اگر سخن خویش را تضمین می کنی ، من نیز به آن عمل می کنم. گفت : تضمین می کنم. و تضمین نامه ای به خط خویش نوشت که خانه ای در بهشت به او دهد. مرد نیز پانصد درهم به او داد و خط شیخ گرفت و وصیت کرد که چون بمیرد آن را در کفن وی نهند. مرد در آن سال مرد و بدانچه وصیت کرده بود عمل شد. شیخ روزی به مسجد رفت تا نماز بامداد بگزارد که نوشتة خویش را در محراب یافت که بر پشت آن با خط سبز نوشته بودند : تو را از ضمانت بیرون آوردیم و خانه ای در بهشت به صاحب خط دادیم و آن نوشته روزگاری نزد شیخ بود که بیماران اصفهانی و دیگران از آن شفا می خواستند و همچنان در میان کتابهای شیخ بود تا صندوق کتابهایش به سرقت رفت.

جنید بغدادی معروف به شیخ الطائفه از بزرگترین اقطاب تاریخ عرفان با علی بن سهل اصفهانی مکاتبات لطیف داشته و مشایخ بزرگ دیگر نیز با وی مرتبط بوده و به دیدار او در اصفهان می آمده اند. برای نمونه در کتاب سیرت کبیر از زبان ابوعبدالله خفیف شیرازی که با اخبار حسین منصور حلاج و با محیط و عصر وی آشنایی کامل داشته نقل گردیده که حسین منصور حلاج عارف نام آور ایران در اصفهان با علی بن سهل اصفهانی ملاقات نموده است. ابن بطوطه سیاح معروف مراکشی طی سفر طولانی خود هنگامی که به اصفهان می رسد در همین خانقاه شیخ علی سهل منزل کرده و اطلاعات جالبی را از محیط آن به دست می دهد که عین مطالب آن در اینجا نقل می گردد : در این شهر در زاویة منسوب به شیخ علی بن سهل که شاگرد جنید بوده است منزل کردم. این زاویه مورد احترام و زیارتگاه مردم اصفهان است و در آن برای مسافرین غذا داده می شود و گرمابه ای عالی مفروش به رخام دارد که دیوارهایش از کاشی است. این حمام وقف است و از مراجعه کنندگان پولی مطالبه نمی شود. شیخ این زاویه ، عابد پرهیزکار قطب الدین حسین پسر شیخ ولی الله شمس الدین محمد بن محمود بن علی معروف به رجاء بود و برادر او شهاب الدین احمد نیز مردی دانشمند و منصف بود. چهارده روز در زاویه پیش این شیخ قطب الدین بودم و از مراتب خدا پرستی و درویش نوازی او و تواضعی که در برابر فقرا داشت چیزها دیدم که مایة اعجابم بود. شیخ در پذیرایی و اکرام من مبالغت فرمود و جامه ای نیک به من بخشید و همان ساعت که به زاویه رسیدم غذایی با سه عدد خربزه اصفهان که تا آن روز نخورده بودم برایم فرستاد.

هم اکنون پس از گذر سالیان دراز از دوران علی بن سهل اصفهانی ، هنوز این مکان مقدس ، مطاف اهل دل و محل رفت و آمد و توجه انسانهای اهل سلوک ، خود ساخته و پرهیزکار است و با اینکه دیگر از رواج قبلی برخوردار نیست اما هنوز آن رشته به کلی نگسسته است. در گذر زمان و به خصوص در دوران معاصر در این بقعه تصرفات بسیاری انجام گرفته و مقدار قابل توجهی از زمینهای متعلق به آن را تحت عنوانهایی اشغال نموده اند. مقدار فضایی که از مکان اولیه باقی مانده شامل عمارت اصلی مدفن و اتاقهایی در پشت آن بوده و سراها و اماکن بسیاری از قبیل حمام و باغ و غیره که ابن بطوطه در سفرنامه خود به آنها اشاره می کند به کلی از بین رفته است. مکان دقیق بقعه شهر اصفهان ، در محدوده میدان طوقچی و پشت دبیرستان و پیش دانشگاهی هاتف می باشد. درود و رحمت خداوند بر او باد.

برگرفته از کتاب: دانشمندان و بزرگان اصفهان (جلد دوم)