ـــ معرفی بنا :

در فاصله 30 کیلومتری جنوب غربی اصفهان، در منطقه لنجان اصفهان ، بقعه پیر بکران از قرن هشتم هجری (703-712) واقع شده است. محمد بکران از رجال مشهور و از مدرسین و زهاد و و عرفای این ناحیه در قرن هفتم هجری بوده است که در ابتدای قرن هشتم وفات کرده و در محل بنای فعلی بقعه که احتمالا محل تدریس او نیز بوده به خاک سپرده شده است . آرامگاه او را به منظور تجلیل از مقام علمی و مذهبی او با انواع گچ بری و کاشی کاری های معمول آن دوره تزئین نموده اند.

این بنا شامل سه قسمت است:

اول رواق بقعه که از کوچه مجاور آن به صحن بقعه منتهی می شود. دوم صحن بقعه که دارای سقف بلندی است و در اطراف آن غلام گردش هایی واقع شده و دیوارهای هر چهار جانب آن و نیز پوشش سقف ایوان با خطوط کوفی و بنایی و شاخ و برگ و گل وبوته های گچ بری تزئین شده است. سوم آرامگاه پیر بکران که در ضلع شمالی بقعه و متصل به اتاق محفوظی که ظاهرا محل تدریس محمد بن بکران بوده ، قرار دارد و اطراف و جوانب آن  با گچ بری تزئین شده است.

معماری این بنا بسیار شبیه به  بنای منار جنبان اصفهان است. این بنا به صورت یک بقعه و دو مناره می باشد که بر روی مقبره  "عمو عبدالله" از زاهدان و صوفیان معروف قرن هشتم هجری بنا گردیده است. سنگ قبر آن مورخ به سال 716 هجری ، مقارن اواخر سلطنت اولجایتو، ایلخان مسلمان مغول است.

  ـــ تاریخچه بنا:

در منابع تاریخی از جمله " معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانی و آثار ایران " ساخت این بنا را به سه دوره تقسیم کرده اند. دوره اول ساخت بنا مربوط به  فضایی است که در شمالی ترین قسمت قرار گرفته واعتقاد بر این است که این فضا ، محل تدریس پیر بوده است.این بخش به فضای چله خانه معروف است. این فضا از لحاظ فرم معماری ایرانی منحصر به فرد می باشد و جنس مصالح سازه و ارتفاع کف آن با دیگر بخش ها متفاوت است. از این رو این فضا را قدیمی ترین بخش این بنا می دانند ومعتقدند سایر فضاها در دوره های بعد به بنا الحاق شده اند.

دوره دوم ساخت، ایوان وسیعی است که در قسمت جنوبی فضای چله خانه قرار گرفته است. گفته شده که یکی از شاگردان پیر ایوان وسیعی برای او ساخت تا به راحتی به تدریس مشغول شود، او صفه ای که در دیوار شرقی بنا قرار دارد را برای این کار در نظر گرفت و به صورت معمول در آنجا مستقر می شد. در کتیبه ای که پس از مگ او در این صفه رقم زده شده آمده است:

" هذه الصفة المبارکة الشیخ المشایخ قدوة ارباب المحققین محمد بکران قدس الله روح العزیز سنة اثنی عشر و سبعمائه "

این کتیبه تاریخی از ساخت بنا و تزئینات را مشخص می کند که بعد از تاریخ وفات محمد بن بکران 703 ه.ق می باشد. آنده گدار در کتاب آثار ایران در مورد این کتیبه می نویسد که در همان سال درگذشت پیر، ایوان تبدیل به آرامگاه او شده است. با این همه کار تزئینات بنا ظاهرا در سال 712ه.ق یعنی تاریخ مذکور در کتیبه صفه به انجام رسیده است.

همچنین در قسمت دیگری از بنا به تاریخ ساخت که مصادف با تاریخ وفات محمد بن بکران می باشد، اشاره شده است.

کتیبه گچ بری سردر ورودی رواق و تزئینات گچ بری آن به دلیل اینکه در معرض تأثیر عوامل جوی بوده است آسیب فراوانی دیده ،ولی رواق آن که سردر خارجی بقعه را به مدخل صحن متصل میکند، با آن که طاق آن برای مدتی تخریب شده و مرمت نشده بود، با این حال هنوز جلب توجه می کند. کتیبه سر در صحن بقعه  به خط ثلث بر زمینه گل وبرگ گچ بری شده به شرح زیر می باشد: " هذه العمارة المبارکة الشیخ المسلمین محمدبن بکران في ثلث و سبعمائه" که به تاریخ وفات محمدبن بکران،703 ه.ق اشاره دارد.